آزمایشگاه و کنترل کیفیت

آزمایشگاه و کنترل کیفیت

مفاهیم اولیه کنترل کیفیت از سال ۱۹۰۰ در دنیا مطرح شد و در سال ۱۹۲۴با ارائه چارتی توسط والتر شوهارت (Walter. A. Shewhart) برای کنترل کیفی محصولات کمپانی تلفن بل به بلوغ رسید. این چارت ابداعی که به چارت شوهارت معروف شد آغاز به کاربردن مفاهیم آماری برای کنترل کیفیت و متغیرهای آن در آزمایشگاه و صنعت بود.

کنترل کیفیت به معنای اطمینان از تهیه و تولید محصولات یا خدمات مطابق استانداردهای تعیین شده است و شامل مجموعه ای از فعالیت ها نظیر اندازه گیری یا آزمون است که انجام می گیرد تا مشخص شود که آیا محصول یا خدمت ارائه شده با استانداردها یا ویژگی های مورد نظر مطابقت دارد یا خیر؟ به عبارت دیگر، تعیین تطبیق یا عدم تطبیق با مشخصات فنی مورد نظر برای‎ ‎دستیابی‎ ‎به محصول‎ با‎ ‎کیفیت‎ ‎مطلوب‎‎ ‎و‎ ‎حذف‎ ‎محصولات‎ ‎غیر استاندارد است.

به‌ طورکلی مهمترین هدف هر آزمایشگاه اخذ نتیجه صحیح و اندازه‌گیری دقیق نمونه‌های آزمایشگاهی است. برای دستیابی به این مهم باید میزان و نوع متغیرهای غیر قابل کنترل در آزمایشگاه شناسایی شده و خطاهای آزمایشگاه به حداقل مقدار ممکن برسد و یک رویه مشخص، استاندارد و قابل تکرار برای اندازه گیری محصول معرفی گردد. هدف بخش کنترل کیفیت (Quality Control، به اختصار QC) در هر آزمایشگاه تهیه و تدوین روشها و دستورالعمل هایی مطابق با استانداردهای مرتبط و الزامات مورد نیاز جهت ارزیابی و آزمایش مشخصات فنی است تا مجموعه بتواند با به کارگیری آنها از مرغوبیت محصول و یا خدمت خود اطمینان حاصل نماید. گردآوری این روش‌ها به‌صورت اصولی و مستند برای ارتقاء کیفیت خدمات آزمایشگاهی لازم است.

اهمیت کنترل کیفیت

در هر صنعت، تولیدکنندگان بسیاری فعالیت میکنند و محصولات ظاهرا مشابهی را به بازار ارائه می دهند اما آنچه که در موفقیت آنها نقش اساسی و متمایز کنندهای ایفا میکند تولید محصولی با هزینه مناسب و در عین حال کیفیت بالا است تا بتوانند اطمینان خاطر مشتریان و مراجع ذیربط را جلب کنند. هر تولیدکننده با بررسی همه جانبه محصول خود در کلیه مراحل از معایب و محاسن آن آگاه خواهد شد و بنابراین قادر به برنامه ریزی و عمل در راستای رفع معایب و یا بهبود محصول خواهد بود. عدم ارزیابی کیفی محصول قطعا منجر به کاهش کیفیت آن و در نتیجه از دست دادن بازار خواهد شد. اقدامات کنترل کیفی قبل از تولید محصول آغازشده، در حین تولید با جدیت دنبال میشود و پس از فرآیند تولید نیز ادامه دارد تا در نهایت محصول به بهترین حالت ممکن عرضه گردد.

به‌طور خلاصه عوامل مؤثر بر کیفیت را می‌توان به شرح زیر دانست:

الزامات و استانداردهای مرتبط
انتظارات بازار و مشتریان
تاسیسات، تجهیزات و روش های تولیدی
مرغوبیت مواد اولیه به کار گرفته شده
نیروی انسانی (مدیریت، کارکنان فنی، کارگران)
برنامه های آموزشی نیروی انسانی
قوانین کشوری یا منطقه ای.

با درنظر گرفتن این عواملمدیر و کارکنان کیفی وظایف و مسئولیت هایی برعهده دارند که شرح مختصر آن به قرار زیر است:

تعیین، استقرار و نگهداري رویه های مورد نیاز سیستم مدیریت کیفیت
نظارت بر اجراي الزامات سیستم مدیریت کیفیت آزمایشگاه
برنامه ریزي و اجراي ممیزي هاي داخلی کیفیت
اندازه گیری و کنترل فرآیند تولید به منظور اطمینان از تولید محصول با کیفیت و در صورت لزوم ارائه اخطارهای کیفی (اندازه گیری و آزمون)
اندازه گیری و پایش محصولات نهایی به منظور اطمینان از ارسال محصولی با کیفیت برای مشتریان (اندازه گیری و آزمون)
نظارت بر چگونگی نگهداري تاسیسات، تجهیزات و مواد آزمایشگاهی
کنترل محصول نامنطبق و جلوگیری از عدم تولید آن ها
بررسی اقدامات اصلاحی و پیشگرانه در آزمایشگاه
حصول اطمینان از اجراي موثر اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه
تجزیه و تحلیل داده هاي مرتبط با سیستم مدیریت کیفیت و تهیه گزارش هاي مربوطه
نظارت مناسب و مقتضی بر پرسنل و فعالیت هاي انجام شده توسط آنان
تدوین و اجراي برنامه آموزشی کارکنان آزمایشگاه با توجه به بازخوردهاي مسئولان فنی آزمایشگاه
حصول اطمینان از وجود آگاهی در سازمان نسبت به الزامات مشتري
ارزیابی و پیگیري شکایات مشتریان
بایگانی کلیه سوابق اقدامات کیفی

ابزارهای واحد کنترل کیفیت

واحد کنترل کیفیت با به کارگیریفعالیتهاي کنترل کیفی داخلی و خارجی که در ادامه به آن اشاره خواهد شد قادر است تا کنترل دقیقی بر تولید محصولاتی منطبق بر استانداردها و الزامات مورد نظر داشته باشند.

فعالیت های کنترل کیفی داخلی

به کارگیری تجهیزات مناسب و کنترل آنها در شرایط مطلوب و استاندارد یک گام اساسی جهت پیشبرد اهداف کیفیت است. استفاده از مواد مرجع آزمایشگاهی با هدف ارزیابی و کنترل تجهیزات و روش های اندازه گیری و همچنین کالیبراسیون دورهای و منظم دستگاه ها به منظور کنترل دقت و صحت پارامترهای مترولوژیکی از اقدامات اساسی است که آزمایشگاه ها میتوانند به کارگیرند. البته میدانیم که تجهیزات به تنهایی دقت و قابلیت اطمینان نتایج را تعیین نمی‌کند، بلکه مهارت تحلیلگر و قابلیت اطمینان روش مورد استفاده نیز دارای اهمیت فراوان می باشد. بنابراین آموزش های تخصصی و افزایش مهارت های پرسنل ابزار کارآمد دیگری در جهت بهبود کنترل کیفیت است.

فعالیت های کنترل کیفی خارجی

علاوه بر کلیه راهکارهایی که در آزمایشگاه به منظور ارتقای کیفیت اندیشیده می شود، اجرا برنامه‌های تضمین کیفیت تحلیلی و ارزیابی و اعتباربخشی به نتایج آزمایشگاه توسط یک مجری اعتبارگذاری مناسب به آزمایشگاه امکان می‌دهد تا عملکرد خود را در مقایسه با آزمایشگاه های همکار ارزیابی کرده و بهبود بخشد. شرکت در آزمون های مهارت و یا مقایسات بین آزمایشگاهی از جمله این برنامه هاست که به عنوان ابزاری قدرتمند جهت بررسی درستی نتایج حاصل از اندازهگیری ها و آزمون ها و پایش عملکرد آزمایشگاه با استفاده از روشهای آماری مطرح است.

ما در مجموعه شایا شیمی شریف تلاش میکنیم تا اندوخته ها و تجربیات خود در زمینه کنترل کیفی و تضمین کیفیت آزمایشگاه را با شما به اشتراک بگذاریم، چون میدانیم شما شایسته تجربه بهترین کیفیت هستید.